อาหารพื้นบ้านไม่เพียงแต่เป็นแหล่งโภชนาการ แต่ยังเป็นเครื่องมือถ่ายทอดวัฒนธรรมและอัตลักษณ์ของชนเผ่า เช่นเดียวกับ “น้ำพริกกระเหรี่ยงปลาย่าง” ซึ่งเป็นเมนูชูโรงที่สะท้อนวิถีชีวิตดั้งเดิม
นี้เป็นขั้นตอนการผลิตน้ำพริกปลาย่าง ของกลุ่มสตรีชนเผ่ากะเหรี่ยง (ปกาเกอะญอ) หมู่ที่ 2 ตำบลสักงาม อำเภอคลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร ที่ยังคงความดั้งเดิมและพิถีพิถัน ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญที่ทำให้น้ำพริกชนิดนี้ ส่วนประกอบหลักที่ขาดไม่ได้คือ ปลาย่าง ที่หาได้ในท้องถิ่น หรือจากแหล่งน้ำใกล้เคียง และหัวใจสำคัญคือ พริกกะเหรี่ยงแห้ง ที่ปลูกโดยชนเผ่าเอง ซึ่งขึ้นชื่อเรื่องความเผ็ดร้อนจัดจ้าน
กระบวนการปรุงดั้งเดิมที่สืบทอดในการทำน้ำพริกกระเหรี่ยงปลาย่าง โดยการนำพริกแห้งและกระเทียม ตะไคร้ มาคั่วในกระทะ เพื่อให้ได้ความหอมและลดความฉุนของพริก ซึ่งเป็นขั้นตอนสำคัญ จากนั้นส่วนผสมที่คั่วสุกแล้วจะถูกนำมาตำในครกหิน นอกจากพริกและกระเทียม ตะไคร้แล้ว จะมีการใส่เนื้อปลาย่าง และมีการปรุงรสด้วยเครื่องปรุงอื่น ๆ เพื่อเพิ่มมิติของรสชาติ
น้ำพริกกระเหรี่ยงปลาย่าง ไม่เพียงแต่เป็นเครื่องจิ้มรสเด็ด ที่รับประทานคู่กับข้าวเหนียว ข้าวสวย ผักต้ม หรือผักสดเท่านั้น แต่ยังเป็นการอนุรักษ์วัฒนธรรมอาหารของชนเผ่ากะเหรี่ยง (ปกาเกอะญอ) ในกำแพงเพชรที่ช่วยสร้างรายได้ และยกระดับคุณภาพชีวิตให้กับคนในท้องถิ่นได้เป็นอย่างดี ซึ่งเป็นการผสมผสานระหว่างอัตลักษณ์ดั้งเดิม กับการสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจในยุคปัจจุบัน
นางสาวมะลิวัลย์ ไทยพูล ปัจจุบันน้ำพริกกระเหรี่ยงปลาย่าง ความพิเศษที่เผ็ดจัดจ้าน ลงตัวที่เติมเต็มความสมบูรณ์ให้กับมื้ออาหาร ด้วยรสชาติที่กลมกล่อมและความอร่อยที่เป็นเอกลักษณ์ ทำให้สามารถทานคู่กับอาหารได้หลากหลาย นำไปขายภายในตลาดวัฒนธรรมถนนคนเดินคลองลานไนท์มาเก็ต ตำบลคลองลาน อำเภอคลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร จัดขึ้นทุกต้นเดือน ศุกร์-เสาร์-อาทิตย์
นอกจากนี้ยังมีการทำหมูห่อใบชะพลูย่าง เสน่ห์ของอาหารพื้นถิ่น ยังคงเป็นสิ่งที่น่าค้นหา ที่เป็นเอกลักษณ์ของพี่น้องชนเผ่ากะเหรี่ยงในจังหวัดกำแพงเพชร โดยเริ่มจากการนำหมูสับกับเครื่องเทศและสมุนไพรพื้นบ้าน คลุกเคล้าจนเข้ากันดี ทำให้เนื้อหมูมีรสชาติเข้มข้น และมีกลิ่นหอมเฉพาะตัวของสมุนไพร แล้วมาห่อด้วยใบชะพลูสด ก่อนนำไปย่างบนเตาถ่าน ความร้อนจากไฟอ่อนๆ ทำให้ใบชะพลูส่งกลิ่นหอม ผสานกับความชุ่มฉ่ำของเนื้อหมูสับที่ถูกห่ออยู่ภายในทำให้หมูห่อใบชะพลูย่าง มีรสสัมผัสและกลิ่นที่เฉพาะตัว
เมนูนี้ไม่ได้เป็นเพียงอาหาร แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ของภูมิปัญญาทางอาหารของชนเผ่ากะเหรี่ยง ที่ใช้พืชพรรณที่หาได้ในท้องถิ่นมาสร้างสรรค์เมนูอร่อย ซึ่งมักจะรับประทานคู่กับข้าวหรือน้ำพริกพื้นบ้าน โดยรสชาติของหมูห่อใบชะพลูย่างที่หอมกรุ่น จากสมุนไพรและเตาถ่านนี้ ได้กลายเป็นอีกหนึ่งรสชาติ แห่งความเป็นชาวกะเหรี่ยงในพื้นที่กำแพงเพชร
